Misschien wel aardig, om een idee te geven van de afschermende werking van zaken zoals aarde of zand:
Zand of aarde is naar mijn idee het eenvoudigste middel om een schuilplaats extra bescherming tegen straling te geven. Een aangestampt laagje van 9 cm halveert de directe straling al, en iedere verdere 9 cm halveert het verder. Met bijvoorbeeld 27 cm zand heb je de stralingsbelasting al tot 1/8 teruggebracht.
Het is simpelweg de "(soortelijke) massa" die het hem doet, en je kunt de afschermende werking van andere materialen dan ook aan de hand van soortelijke massa met elkaar vergelijken. Droog zand is 1,6 g/cm3 en nat zand is 2,0 g/cm3. Er van uitgaand dat in de bovenstaande tabel droog zand is bedoeld, dan heb je grofweg 1,6/7,8 x 9 = 1,85 cm staalplaat nodig om 9 cm zand te vervangen. Van lood heb je daarvoor een dikte van 1,6/11,3 x 9 = 1,27 cm nodig. Van beton heb je daarvoor 1,6/2,4 x 9 = 6 cm nodig. Een betonnen wand of vloer van circa 10 cm dik reduceert het stralingsniveau dus al bijna tot 1/4 van het oorspronkelijke, maar met 3 cm zand daar bovenop is het daadwerkelijk een reductie tot 1/4. Bij 12 cm zand op zo'n 10 cm betonnen vloer heb je onder de vloer al een reductie tot 1/8 van het oorspronkelijke. Enzovoorts. In tegenstelling tot wat er wel eens gedacht wordt, is lood dus niet zo'n tovermiddel. Je hebt er alleen maar 11,3/1,6= 7 maal de dikte aan zand voor nodig om het als stralingsbarrière te vervangen.
Ook wel aardig om te zien, is dat de radioactieve straling door fallout in de eerste 24 uren sterk afneemt. 48 uur na een kernexplosie is de stralingsbelasting al tot 1/100 van het oorspronkelijke gedaald (maar is evengoed nog hoog):
Noot: De in de grafiek weergegeven aanduiding "RAD" is inmiddels een verouderde aanduiding voor de stralingsbelasting, maar is evengoed nog bruikbaar.
Het startniveau van 1000 RAD/uur van de grafiek geldt alleen bij zware fallout. Het zal dus al gauw lager liggen, maar laat onverlet dat vooral de eerste uren na een kernexplosie het gevaarlijkst zijn. Ik lees, dat 50% van de mensen een dosis van 450 RAD niet zou overleven. Wie een uurtje na de knal slechts een half uurtje onbeschermd rondloopt, die heeft zo'n dosis al te pakken. Maar iemand die die in een periode van twee weken niet meer dan 100 RAD oploopt, kan gedurende ten minste twee maanden daarna een dosis van 6 RAD/uur doorstaan zonder "er bij neer te vallen". Zo zijn er veel verschillende situaties denkbaar vermoed ik, maar duidelijk is daarmee wel, dat een lage stralingsbelasting over een langere tijd minder schadelijk is dan een hoge stralingsbelasting over een kortere tijd. Nu het stralingsniveau van die ene kernexplosie na twee weken al tot 1 RAD/uur of lager zal zijn gedaald, valt dat voor de verandering eens mee.
Voor wie er meer over wil lezen (in het Engels), en bevat veel zinvolle informatie:
http://oism.org/nwss/nwss.pdf
Ik vermoed (en hoop), dat we niet snel aan een kernbom en fallout zullen worden blootgesteld. Een overtrokken reageren op dat mogelijke risico heeft weinig zin. En valt er eens een kernbom in een naburig land, dan ziet de situatie er hier vermoedelijk heel wat gunstiger uit dan in het bovenstaande grafiekje. Valt zo'n ding dichterbij, tja...
Maar evengoed: laten we elkaar niet gek maken, en ons beseffen dat andere risico's waarschijnlijk veel groter zijn (o.a. verstoring van de infrastructuur, waaronder elektriciteit, drinkwater-, en gasleverantie, voedselvoorziening enz).
Ik ben er zelf ook nog niet uit of het onderstaande niet onder een "overtrokken reageren" valt
, maar voor de volledigheid toch even...
Wie voor weinig $$$ toch een redelijk betrouwbaar idee wil hebben van de opgelopen stralingsbelasting, die zou een set pen-dosimeters kunnen overwegen. Zie bijvoorbeeld de Russische ID-1 dosimeters; meer dan zo'n 30 Euro hoeven die niet te kosten (per set van 10). Die hebben een schaal die op oorlogomstandigheden is afgestemd, tot 500 RAD, en hebben dus alleen zin bij een kernexplosie en fallout in de redelijk nabije omgeving (enigszins passend bij het bovenstaande koude-oorlog-grafiekje).
Verwacht dan ook niet om daarmee kleine stralingsdoses of zelfs een besmetting van levensmiddelen te kunnen meten, want daarvoor zijn ze veel te ongevoelig. Maar voor "het zwaardere werk" zijn ze best bruikbaar. Er zijn ook vergelijkbare setjes van de NAVO-krijgsmachten te koop, en die kunnen evengoed voldoen. Wel belangrijk is, om dan ten minste drie goed werkende pendosimeters te hebben. En met de bijbehorende oplader natuurlijk!
De pendosimeters worden ook wel zonder oplader verkocht, maar dat grenst dan m.i. aan oplichting want zonder oplader kan je er niets mee.
Een set van 10 stuks zoals de ID-1 in het filmpje is dan prima, want ga er maar van uit dat er toch wel een paar slechte tussen zullen zitten. Die herken je "in vredestijd" doordat ze over pakweg een week een oplopende stralingsbelasting laten zien, terwijl ze eigenlijk op "0" zouden moeten blijven staan. Door alle pendosimeters op "0" te zetten en ze na een week te controleren, haal je de eventuele "rotte appels" er eenvoudig uit. De charme van de ID-1 pendosimeters is ook, dat je er geen batterijen voor nodig hebt om ze op te laden; de bijbehorende oplader werkt op handkracht, door het opwekken van statische elektriciteit door wrijving.
Waarom tenminste 3 goed werkende pendosimeters? Omdat je ze dan met elkaar kunt vergelijken, en niet direct de schrik van je leven krijgt als er eens een defect raakt en een veel te hoge waarde aangeeft. Geven twee pennen dezelfde waarde aan en de derde een onverklaarbaar veel hogere, dan zou ik de waarde van de twee lagere aanhouden en iets minder slecht slapen.
Wie dat wil, die kan ook eenvoudig zelf een dosimeter maken uit een conservenblik en wat huishoudartikelen. Daarvoor zijn bouwbeschrijvingen te vinden op het internet, en zo'n houtje-touwtje dosimeter kan evengoed een indruk geven van de stralingsbelasting, ook al is die minder geschikt om mee te dragen.
.
